Kromatik Dizi Görseli ve Aralıklara Giriş

Batı müziği armonisi meselesine girerken nacizane bir tavsiye: Batı müziğindeki 12 sesi kafanızda bir görsel olarak böyle görmek öncelikle. Bir notadan başlayıp, o notanın oktavına kadar giden yolun içerdiği 12 sesi (gitarda yan yana 12 perde mesela işte) yan yana yazdığımız diziye kromatik dizi diyoruz. Bunu bütün dizilerin (gamların) ham hali gibi düşünebilirsiniz. Bu dizinin üzerine minör dizinin şablonunu koyduğunuzda, bazı sıradaki sesleri çıkarırız ve geri kalan sesleri çaldığımızda minör dizi, bu dizinin üzerine majör dizinin şablonunu koyduğunuzda, bazı sıradaki sesleri çıkarırız ve geri kalan sesleri çaldığımızda da majör diziyi elde ederiz örneğin. Örnek olarak görselde do'dan do'ya kromatik diziyi gösterdim, fakat siz herhangi bir sesi başlangıç kabul edip, onun oktavına kadar 12 ses yazdığınızda (çaldığınızda) o notanın kromatik dizisini görmüş (duymuş) olursunuz.

Gitar (klavyesi) üzerinden anlatmak gerekirse; sağa veya sola doğru birer perde ilerledikçe yarımşar ses mesafe katederiz. Örneğin do ile do diyez arası, gitarda hemen komşu perdelerdir; mesafe olarak da yarım ses uzaklıktadır. Mesela do kromatik dizisinde do ile fa arası 2,5 ses mesafeye sahipmiş. Herhangi bir notanın kendi oktavı ile arasında ise her zaman toplam 6 tam ses mesafe vardır. İşte görselde, notaların üzerindeki sayılar, herhangi bir notanın baştaki orijin nota ile arasındaki mesafeyi gösteriyor.

Alttaki ibareleri anlamak için örneğin Paraşkev Hacıev'in "Temel Müzik Teorisi" veya Nurhan Cangal'ın "Armoni" kitabı gibi bir teori kitabından "Aralıklar" adlı bölümleri güzelce okuyup, çalışabilirsiniz. Veya İzmir'deyseniz Gitar İşleri'nden bununla ilgili çalışma talep edebilirsiniz (morokuz@gmail.com). Burada detaylı anlatıma girmeyelim hiç. Çok kısaca görsel üzerinden söylemek gerekirse:

C, orijin notamız olsun örneğin.

C - C'nun 1'lisi
D - C'nun 2'lisi
E - C'nun 3'lüsü
F - C'nun 4'lüsü
G - C'nun 5'lisi
A - C'nun 6'lısı
B - C'nun 7'lisi
ince C - ilk C'nun 8'lisi (yani oktavı)

Ama notaların natürel halleri ile anlattığımız bu aralıklara 'niceliksel aralıklar' deniyor ve iş burada bitmiyor. 'Niteliksel aralıklar' var bir de. Diyez'ler, bemol'ler ne olacak? Şimdi tarifi genişletelim. G'un, C'nun 5'lisi olduğunu öğrendik ama sol diyez veya sol bemol; do'nun kaçlısı? Önce notaları diyezsiz-bemolsüz (arızasız) sırayla yazıp, birinci notaya "1" vererek sırayla "2"lisi, "3"lüsü deyiveririz. Örneğin D, C'nun 2'lisidir. re bemol ise küçük ikilisidir. Ama aynı perdeye denk gelen do diyez'e ise "küçük ikili" adını veremeyiz. "Do diyez" diyeceksek o perdeye "do'nun artık 1'lisi" diyebiliriz. Çünkü do'lar ve arızaları her zaman do'nun bir çeşit 1'lisidir; bütün re'ler de do'nun ikilisidir.

C - C'nun 1'lisi

C# - C'nun +1'lisi (artık birlisi)
Db - C'nun k2'lisi (küçük ikilisi) (yaygın kullanım)
D - C'nun B2'lisi (büyük ikilisi) (yaygın kullanım)

D# - C'nun +2'lisi
Eb - C'nun k3'lüsü (yaygın kullanım)

E - C'nun B3'lüsü (yaygın kullanım)

F - C'nun T4'lüsü (tam 4'lüsü) (yaygın kullanım)

F#- C'nun +4'lüsü (artık dörtlüsü) (yaygın kullanım)
Gb - C'nun -5'lisi (eksik beşlisi) (yaygın kullanım)

G# - C'nun +5'lisi
Ab- C2nun k6'lısı (yaygın kullanım)

A - C'nun B6'lısı (yaygın kullanım)

A# - C'nun +6'lısı
Bb - C'nun k7'lisi (yaygın kullanım)

B - C'nun B7'lisi (yaygın kullanım)

C - C'nun T8'lisi (oktavı) (yaygın kullanım)

İşte görseldeki alt ibareler de bunları gösteriyor.

Aralıklarla ilgili daha detaylı bir internet kaynağı için:
GitarEgitim.Net - Aralıklar 1
GitarEgitim.Net - Aralıklar 2
GitarEgitim.Net - Aralıklar 3